Ca từ

Nhật thực được đăng ký xuất bản vào ngày 13 tháng 11 năm 2001[23] tại Trung tâm xuất bản âm nhạc Dihavina. Ngay lập tức, Phòng Quản lý biểu diễn và băng đĩa thuộc Cục nghệ thuật biểu diễn cho rằng ca từ của các ca khúc là "quá trần tục", "phạm vào không gian văn hóa âm nhạc của người Việt Nam"[24]. Cục cũng xin ý kiến từ Bộ Văn hóa Thông tin và Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương về việc phát hành album[24]. Hội nhạc sĩ Việt Nam liền có phản hồi "Phần âm nhạc tìm tòi, có chỗ thành công nhưng cũng có đoạn chưa đạt. Còn về ca từ thì tập thơ đã được xuất bản nên đề nghị cho sản xuất và phát hành."[24]

Tới ngày 27 tháng 12, nhạc sĩ Ngọc Đại chính thức lên tiếng, đồng ý sửa chữa ca từ để đảm bảo Nhật thực được ra mắt với công chúng[24]. Tuy nhiên, ông cũng tỏ ra tiếc nuối khi cho rằng nhiều người đã phản ánh sai sự thật về phần ca từ, còn chính Cục nghệ thuật biểu diễn lại không có bằng chứng cụ thể về các "phản đối"[25]. Trái lại, ca sĩ Trần Thu Hà lại khá ủng hộ việc chỉnh sửa ca từ khi cho rằng "tư duy nhạc và thơ còn vênh nhau"[22].

Không lâu sau, lần đầu tiên Hội nhạc sĩ Việt Nam phải đứng ra thẩm định nội dung một album thông qua một buổi tọa đàm chính thức vào ngày 19 tháng 1 năm 2002. Tại buổi tọa đàm, các nhạc sĩ đã cùng nhau chia sẻ quan điểm về ca từ của Nhật thực. Nhạc sĩ Hồng Đăng, Phó Tổng thư ký Hội nhạc sĩ Việt Nam, nhận xét rằng đối với Nhật thực, "hiệu quả âm nhạc lớn hơn hiệu quả ca từ"[26]. Nhạc sĩ Phó Đức Phương cũng đồng tình và khẳng định "sự băn khoăn về nội dung ca từ là không đáng có"[26]. Nhạc sĩ Đặng Hoành Loan, hiệu phó Nhạc viện Hà Nội, cho rằng Cục nghệ thuật biểu diễn đã quá vội vàng gửi văn bản lên Bộ mà chưa góp ý tới các tác giả.[26] Tuy nhiên, phía Cục nghệ thuật biểu diễn vẫn yêu cầu sửa ca từ của 4 ca khúc[26]

Cuối cùng, 2 ca khúc "Tự tình" và "Mơ" buộc phải bị xóa bỏ hoàn toàn khỏi dự án, đưa số ca khúc trong album chỉ còn lại 7. Ca khúc "Cây nữ tu" sau khi chỉnh sửa về nội dung cũng phải đổi tên thành "Ảo ảnh"[27]. Album chính thức nhận được giấy phép phát hành vào đầu tháng 3 năm 2002[28].

Tác quyền

Ngay từ năm 2001, đã có một số tranh chấp nhỏ về bản quyền giữa Ngọc Đại và Hồng Nhung với ca khúc "Dệt tầm gai", song tranh chấp sớm được giải quyết[27]. Vụ việc xảy ra khi Hồng Nhung đã mang ca khúc đi biểu diễn và có ý định đưa vào trong album cá nhân. Nhưng trước đó nhạc sĩ đã không đồng ý cho cô sử dụng ca khúc và cảnh cáo sẽ kiện. Ca sĩ sau đó đã gửi thư đến báo giới thanh minh, chia sẻ từng cùng Ngọc Đại "thu thanh bài hát này tại phòng thu của nhạc sĩ Quốc Trung". Chánh văn phòng Hội Nhạc sĩ Việt Nam Phan Phương, nhạc sĩ Nguyễn Cường, Nguyễn Lưu, Lương Hải đều lên tiếng ủng hộ cô.[29]

Ngọc Đại thì giải thích bức thư của Hồng Nhung là "vênh sự thật" và nhấn mạnh rằng việc đến thu thanh chỉ là "sự tình cờ gặp" và yêu cầu Cục Bản quyền can thiệp. Trần Thu Hà sau đó bày tỏ quan điểm bảo vệ phong cách trình diễn của Hồng Nhung và cho rằng bản quyền ca khúc này "chưa được mua đứt" nên không thể xảy ra kiện tụng[19].

Những tranh cãi lớn về tác quyền, chủ yếu giữa Vi Thùy Linh và nhạc sĩ Ngọc Đại đã nổ ra trước, trong và sau khi liveshow và album được ra mắt. Phía Vi Thùy Linh, nhà thơ cho rằng việc không để cô xuất hiện trên bìa đĩa mà chỉ ghi tên ở phần bìa sau, cũng như việc sửa ca từ – vốn là lời thơ do cô viết – là không tôn trọng quyền tác giả nói riêng và cá nhân cô nói chung. Hơn nữa, cô cũng nhận xét rằng việc các sản phẩm quảng cáo, giới thiệu không hề có tên cô[30], và nhạc sĩ cũng không nhắc tới cô trong đêm diễn đầu tiên của Nhật thực cũng là điều không hợp lý[18][31]. Phía nhạc sĩ Ngọc Đại và cả ca sĩ Trần Thu Hà thì đều cho rằng với trách nhiệm là nhà sản xuất[30], họ đã trả tiền tác quyền hợp lý, theo đúng luật, thậm chí nhạc sĩ Ngọc Đại còn phải thế chấp tài sản cá nhân để có kinh phí hoàn thiện dự án[31]. Ca sĩ Trần Thu Hà cũng bổ sung thêm việc để hình nghệ sĩ lên phần bìa của một album chủ đề là không hợp lý vì nó làm hỏng ý tưởng nghệ thuật ban đầu[30][31].

Phản ứng của Vi Thùy Linh là khá gay gắt khi cô đe dọa không cho phép sử dụng thơ của cô nữa và không để dự án tiếp tục. Bản thân nhạc sĩ Ngọc Đại lại tỏ rõ vẻ bất bình: "Làm chương trình nữa hay không là quyền của tôi."[31] Thực tế, theo những thông tin từ người trong cuộc, bao gồm nhạc sĩ Ngọc Đại, ca sĩ Trần Thu Hà và quản lý chương trình Nguyễn Trí Linh, lý do chính nằm ở tính kinh tế quá thấp của dự án[30][31]. Do dự án quá tốn kém và không có khả năng thu hồi vốn, nhạc sĩ Ngọc Đại sau đó chỉ có thể tặng 2 CD cho nhà thơ thay quà cám ơn[30].

Tháng 6 năm 2001, Trần Thu Hà đã gửi 20 triệu đồng cho Ngọc Đại như tiền tác quyền. Cô liền nhận được những phản ứng bất ngờ cùng lời khen ngợi của nhạc sĩ Phó Đức Phương và Nguyễn Cường. Ngọc Đại chia sẻ đây là lần đầu tiên ông nhận được tiền tác quyền trong suốt 20 năm sáng tác[32].